به نقل از «خبرآنلاین»

غزل سعدی: عاشقانه یا عارفانه؟

تاریخ انتشار: ۱ اردیبهشت ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۱۵۹۰۸۳

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین،همزمان با روز بزرگداشت سعدی (اول اردیبهشت‌) مروری داریم بر بخش‌هایی از مقاله سعید حمیدیان با عنوان «غزل سعدی: عاشقانه یا عارفانه؟» که در کتاب «در طریق ادب؛ از فردوسی تا نیما» منتشر شده است.

او در بخش‌هایی از این مقاله با طرح این پرسش که شعرهای سعدی عارفانه است یا عاشقانه نوشته است: «بسیاری بر آنند که: غزل سعدی را با عرفان و عارفانگی چه کار؟ یا نهایت لطفی که در حق سعدی می‌فرمایند اینکه: سعدی حقیقت را تنها در مجاز جست‌وجو می‌کند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به گزارش ایسنا، سعدی به تعبیری عارف آفاق است و شاعر آفاق و اهل اصالت آفاق (البته تنها در عوالم هنر).

عرفان سعدی تابع فرایند همزمان نگریستن بر آفاق و در انفس است. اهل استغراق در اسماء و صفات الهی و محو در اثبات یا طمس و انهماک نفس در وحدت و امثال این‌ها نیست و یا لااقل در عالم شعر نیست، به خلاف عارفان شاعر و یا متشاعری که گاهی گویی فراخنای غزل را عرصه عرضه تأملاتی پنداشته‌اند که نوعاً در تنگنای چله و خلوت به هم می‌رسد و لاجرم غزل را از مفاهیم مجرد و مصطلحات و مفاهیم تصوف نظری و علمی انباشته‌اند، در جهان‌نگری ذوق‌آگین و شوق‌انگیز سعدی هیچ چیز در عالم نیست که شایان تأمل و موجد وجد دل و درون نباشد.

شاید یکی از تفاوت‌های غزل سعدی با غزل امثال عطار و مولانا این باشد که در غزل‌های این دو، امور و احوال درونی کمتر تابع یا بازبسته مشاهده آفاقی است و به اصطلاح بدون مقدمه خارجی هم پدید می‌آید. (و مگر نه این‌که «الصوفی قاهر علی الاحوال»؟) اما سعدی از آنجا که عارف نه به معنای کامل و رایج کلمه است، حالات درونی‌اش در غزل (دست‌کم آن‌طور که ما می‌بینیم) جز با مشاهده بیرون و آفاق یا مشاهده شکل مخیل زیبایی‌های آفاق پدید نمی‌آید. پس سعدی، در عالم‌ غزل‌سرایی، اساسا کاری جز مشاهده صنع خدایی در محیط بیرون از خود ندارد و احوال درونی منتزع از امور آفاقی در غزل او جایی و معنایی ندارد. از همین عالم و آدم اگر زیبایی ایزدی را برداری، هیچ جز حشو و زاید برجای نمی‌ماند: «آن است آدمی که در او حسن سیرتی/ یا لطف صورتی است، دگر حشو عالم است».

با این اوصاف آیا جای شگفتی است که در هر غزل سعدی رفت‌و برگشت یا ارجاعی متناوب و مداوم از صورت به معنی یا مجاز به حقیت یا ‌آفاق به انفس و برعکس هست؟

همچنان که در عرفان دو جنبه بنیادین آفاقی و انفسی (که البته غایت جنبه آفاقی هم جنبه انفسی یعنی درون و ضمیر عارف است) وجود دارد، می‌توان گفت در غزل عرفانی و عارفانه نیز به اعتبار اینکه عالم آفاق اصل قرار گیرد یا عالم انفس، دو شیوه کلی پدید می‌آید:

غزلی که مهم‌ترین توجه را به آفاق بیرون دارد (سعدی و حافظ).
غزلی که بنیاد را بر نفس و عالم روح قرار می‌دهد (عطار و مولانا).
البته میزان این توجه نسبی است زیرا شاعر، حتی عرفانی‌ترین گونه آن، همواره برای تصویر و تجسیم امور معنوی، ناگزیر از بهره‌گیری از امور مادی و محسوس نهایتا به میزان کم‌وبیش است.

جالب توجه اینکه از نظر میزان اهمیتی که شاعر برای امور آفاقی و بیرونی قائل است نیز در خود شعر (غزل) همین دو گونه زاده می‌شود:

غزلی که شاعر برای جهات و جوانب هنری و شاعرانه‌اش یعنی برای جمال خود شعر به همان اندازه اصالت و اهمیت قائل است که برای متعلق توصیفات و امور و احوال آن، یعنی همان جمال بیرونی. به عبارت دیگر، شاعر، طبیعت درون شعر را هم همان‌قدر زیبا، ساخته و پرداخته می‌خواهد جلوه‌های جمال بیرونی را یعنی شعری هنرمندانه به تمام معنی و مگر هنر در اصل چیزی جز عینیت، بخشیدن و جان و روح بخشیدن به ایده‌ها و تصورات افکار است؟ به عبارت دیگر، جامه یعنی شعر نیز مثل بدن و در تناسب کامل با آن باید باشد. سعدی و حافظ در غزل‌سرایی مظهر رویکرد هنرمندانه به غزلند.
غزلی که مثل هر قالبی دیگر برای شاعر عارف بیشتر وسیله است تا هدف و معیارها و هنجارهای هنری برای چنین شاعری نه‌ چندان اهمیتی دارد و نه اصالتی. پس، از این معیارها و هنجارها به همان اندازه بسنده می‌کند که بتواند جامه‌ای برای اندیشه‌اش باشد، حالا اینکه این جامه متناسب و خوش‌دوخت باشد یا نه و اینکه حتی کمابیش تنگ و گشاد باشد، باکی نیست (غزل عطار و مولانا).
سعدی، با این اوصاف در غزل هنرمند است، هنرمندی که به جامه زیبا و هنرمندانه و خوش‌پرداخت همانقدر بها می‌دهد که به تن خود. برای سعدی، زیبایی شعر هم به خودی خود جزء تجربه کلی جمال است. در این صورت، تفاوت میان شیوه غزل سعدی (که حافظ هم در اساس بر همان راه رفته است) با غزل مولانا روشن‌تر می‌شود، بدین معنی که علاوه بر تفاوت‌های بی‌حد و حصر غزل سعدی و مولانا که اولی دارای لحن آرام و زمزمه‌گونه و حالت میعان و دومی پر از تپش و کوبش و اغلب با ضرب‌آهنگ تند و با حالت فوران و خلجان است، می‌بینیم که درغزل مولانا اساس خود زبان شعر جزء لازم و ملازم تجربه درونی جمال نیست بلکه تابع آن است، پس اگر قالب و زبان محدود باشد یا به اصطلاح نسبت به محتوا لنگ بزند می‌توان بلکه باید هنجارها را به تناسب احوال درونی شاعر شکست. هم از این روست که اعجاب‌ها از هنر زبانی سعدی از آن جهت است که این زبان هرگز از تجربه جمال شاعرانه و دید و دریافت شاعر تفکیک‌پذیر نیست و هر دو همزاد و همراه و همگون یکدیگرند درحالی که شگفتی ما از زبان غزل مولانا از حیث ترکیب نامعهود و نامأنوس الفاظ و مفاهیم و شکستن قواعد و هنجارهای زبان و شعری به تناسب جریان سیال احوال و عواطف شاعر و مفاهیمی است ورای توان و ظرفیت قالب و زبان. بنابراین باز آیا جای شگفتی است که غزل سعدی تا بدین حد بیانگر آمیختگی بلکه این‌همان میان جسم و روح، صورت و سیرت، جمال بیرونی و درونی، یا رفت‌وبرگشت همیشگی و مداوم میان چهره زیبا و نفس زیبایی و کلا صانع و مصنوع و خالق و مخلوق در یک غزل واحد است؟»

۲۲۰۵۷

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1897298

منبع: خبرآنلاین

کلیدواژه: سعدی شیرازی ادبیات ایران ادبیات غزل سعدی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khabaronline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرآنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۱۵۹۰۸۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

کلینیک مشاوره حرم مطهر رضوی پناهگاه دوم زائران است/خدمت عاشقانه خادمیاران مشاور در حریم رضوی

آری! کلینیک تخصصی مشاوره زائرین حرم مطهر رضوی که در باب الهادی قرار دارد سال هاست به صورت رایگان به زائر و مجاور خدمت مشاوره رایگان می‌دهد و هر سال که از عمر آن گذشته، حرفه ای تر و تخصصی تر و با محوریت توجه به فرهنگ اسلامی این خدمات را ارائه می‌دهد. خبر خوش آنکه چند سالی است مشاوره حقوقی هم راه اندازی شده و این مرکز هر روز بخشی از زمانش به مشاوره حقوقی در حوزه های مختلف می‌گذرد.

تمامی خدمات مرکز مشاوره حرم مطهر رضوی رایگان است
مرکزی که تمام و کمال همه افرادی که در آن حضور دارند خادمیار محسوب می‌شوند و خدمتشان رایگان است؛ از پذیرش بگیرید تا کارشناس و مشاور و صد البته مدیر مجموعه، مهری گرامی که دکترای بالینی دارد و وقتی با او قرار ملاقات گذاشتیم به گرمی از ما استقبال کرد و بعد از سلام و علیک به بخشی از زوایای شخصیتی مان هم اشاره کرد که برایمان این نکته سنجی هایش جالب بود؛ اگرچه بیش از این هم انتظار نمی‌رفت کسی که سال هاست با مراجعین ارتباط دارد و در حوزه مشاوره و روانشناسی فعالیت می‌کند غیر این رفتار کند.

خدمت رایگان 53 مشاور
مهری گرامی، مسئول کلینیک باب الهادی مرکز جامع مشاوره آستان قدس رضوی است در گفتگو با ما در خصوص فعالیت های این مرکز می‌گوید: این کلینیک همانند دیگر مراکز خدمات مشاوره‌ای، در حوزه های مختلف بالینی، مشاوره‌های فردی و خانوادگی، زوج درمانی، ازدواج، کودک و نوجوان، تحصیلی و شغلی به زائران و مجاوران خدمت می‌کند. همچنین در حوزه روان سنجی، تست‌های مختلف روانشناختی، گفتار درمانی و درمان‌های تکنولوژیک هم فعالیت می‌کند.

گرامی ادامه می‌دهد: کلینیک باب الهادی 53 مشاور دارد و هفت روز هفته از ساعت 7 صبح الی 19 به صورت پیوسته فعالیت دارد جز روزهای جمعه که ساعت کاری آن از ساعت 7 تا 13 است.

درباره وقت دادن و رزرو نوبت از گرامی سوال می کنم که در جواب می‌گوید: ما نوبت تلفنی نداریم و افراد باید به صورت حضوری مراجعه کنند چون تلاشمان بر این است که به افرادی که به حرم مطهر رضوی رفت و آمد دارند خدمت داده شود و در کمترین زمان ممکن حتی الامکان تا زمانی که زائر در مشهد است نوبت دهی انجام شود. مجاوران نیز به همین گونه است اما ملاحظاتی که برای نوبت دادن زائران داریم بیشتر است چون ممکن است زائری چند ساعت قبل از رفتنش به اینجا مراجعه کند لذا ما تلاشمان را می کنیم وقت مشاوره برای او در نظر بگیریم.

گرامی تاکید می‌کند وقت هایی که ما به مراجعان می‌دهیم تک جلسه‌ای است و اگر فردی نیاز به ادامه مشاوره داشته باشد او را به شعبه‌های دیگر مرکز مشاوره آستان قدس در سطح شهر ارجاع می‌دهیم که آن مراکز هزینه دارد و طبق تعرفه سازمان نظام روانشناسی محاسبه می‌شود.

خادمیاران مشاور مشهدی و کشوری
کلینیک مشاوره حرم مطهر رضوی به صورت خادمیاری اداره می‌شود و تمامی افراد به عبارتی خادم حرم مطهر رضوی هستند. اینها را گرامی می‌گوید و ادامه می‌دهد: ذیل بخش خادمیاری، کلینیک در دیگر مراکز استان و سطح کشور نیز نمایندگانی دارد. اگر مراجعی به اینجا بیاید و نیاز به ادامه جلسات مشاوره داشته باشد شماره او به دبیر کانون خادمیاران مشاور استانش داده می‌شود تا از طریق آنها پیگیری شود.

یکی دیگر از خدمات جدید که مورد استقبال قرار گرفته خدمت مشاوره حقوقی به صورت خادمیاری است که هر روز هفته وجود دارد و این افراد وکلای مشهدی هستند؛ اما روزهای پنجشنبه ساعت 9 تا 13 مشاوره حقوقی خادمیاران استانی به طور ویژه برگزار می‌شود که بیشتر آنها از جمله قضات و روسای دادگستری سراسر کشور هستند تا زائران مختلف از حضور آنها بهره مند شوند. این افراد ذیل خادمیاران آستان قدس رضوی قرار دارند که با توجه به حرفه و تخصص خود در این مرکز خدمت رسانی می کنند.

مشاورانی که پشت میزهای خدمت، گوش شنوایی برای زائران بودند
کلینیک مشاوره حرم مطهر رضوی صرفا در همان محل باب الهادی خلاصه نمیشود و تلاش کرده خدمت خود را در حرم توسعه دهد اگرچه با موانع اداری روبرو می‌شود و به گفته مدیر کلینیک، دوست دارد این مرکز را در جای جای حرم مطهر رضوی همچون دفاتر پاسخگویی به مسائل شرعی گسترش دهد.
در روزهای شلوغ حرم مطهر رضوی که زائران بیشتری گرد این حریم جمع می‌شوند مانند ماه مبارک رمضانی که گذشت و با تعطیلات نوروزی همزمان بود این کلینیک میزهای خدمت مشاوره‌ای را در دارالحجه و رواق کتاب راه اندازی کرد و شب های ماه مبارک طرح افطار تا سحر را برگزار کردند که از سوی خادمیاران مشاور استقبال خوبی صورت گرفت و هر شب تا ساعت 10 شب، گوش شنوای حال دل زائران و مجاوران بودند.

پذیرش 10 هزار مراجعه کننده در سال 1402
گرامی به آماری که جلوی رویش قرار دارد نگاهی می‌اندازد و می‌گوید: ما روزانه به طور میانگین 40 نفر را پذیرش می‌کنیم و سال 1402 نیز به حدود 10 هزار و 406 زائر و مجاور خدمات مشاوره ای و حقوقی داده‌ایم که از این میان حدود 4 هزار نفر زائر و 6 هزار نفر مجاور بودند؛ همچنین 3 هزار و 723 نفر مراجعه کننده آقا و 6 هزار و 683 نفر هم خانم داشتیم. 
در طرح میز خدمت نیز که امسال در ایام ماه مبارک داشتیم میزان پذیرش به صورت روزانه تا 90 نفر افزایش پیدا کرده بود که نشان دهنده استقبال مراجعان است و ما هم از اینکه کمکی به حال خوب افراد می‌کنیم خوشحالیم. علاوه بر مشاوره فردی، مشاوره‌های گروهی با موضوعات تربیتی و فرزندپروری، وسواس، ازدواج و مشاوره پیش از ازدواج نیز از دیگر خدمات کلینیک مشاوره آستان قدس است که سال گذشته50 جلسه با حضور 660 مراجع را برگزار کردیم.

پناه دوم زائران اینجاست
اینکه نگاه زائر و مجاور به کلینیک مشاوره حرم مطهر رضوی جور دیگری است و نگاه امنی دارند در برخورد مراجعان و درخواست هایشان کاملا مشخص است. اینجا هم نوجوان 15، 16 ساله برای مشاوره تحصیلی مراجعه می‌کند؛ هم پیرمرد 60 ساله ای که در کهنسالی چراهای زیادی پیش رویش دارد، هم مردان و زنان میانسالی که با مشکلات خانوادگی دست و پنجه نرم می‌کنند و آمده‌اند اینجا تا راهی برای چاهی که در آن افتاده اند بیابند. مشاوران نیز قبل از شروع کار خود، خود را به صاحب این حریم می‌سپارند و از آقا مدد می‌گیرند تا بهترین خدمت را در زمانی که دارند به زائر ارائه دهند. اینجا قبل از آنکه روابط در اتاق درمان نقش مشاور و مراجع دیده شود، خادمیار و زائر و مجاورانی حضور دارند که یک نقطه اشتراک آنها را به هم وصل کرده است و آن هم وجود مقدس امام مهربانی هاست.

گرامی می‌گوید: بارها به چشم خود دیده ام زائری که مستاصل و از همه جا مانده و رانده شده، به اذن امام پایش به این مرکز باز شده و تنها دنبال سوسوی امیدی برای ادامه زندگی بوده است و بعد از 45 دقیقه گفتگو با مشاور، با لبی خندان اتاق را ترک کرده است و این برای ما که در این حریم خدمت می‌کنیم لذتی وصف ناشدنی است.

خانم گرامی، مدیر کلینیک مشاوره آستان قدس فهمیده کجا ایستاده است و می‌گوید: می‌دانم و باور دارم هر زائری که پا به این حریم می‌گذارد دردی در درون خود احساس کرده است و دلش می‌خواهد با امام و درد دل کند تا سبک شود. 
به گمان من زائر بعد از آنکه حال دلش را به حال این حریم گره می‌زند باز هم نیاز دارد تا خاطرش هم راحت شود و اینجا دومین پناهگاه امن زائر است که خب! حالا بیاید با مشاوری که می‌تواند او را در زندگی به صورت اصولی و تخصصی راهنمایی کند هم کلام شود و از دانسته های مشاور استفاده کند.

منبع: آستان نیوز